van waar komt het idee?
In 2019 organiseerde de Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu en een tiental toeleveringsbedrijven een grootschalig onderzoek naar mestkwaliteit en stikstofbenutting na aanwending in het voorjaar voor de eerste snede. Daarbij werden voor het eerst emissies rechtstreeks uit drijfmestmonsters gemeten. We vonden enorme verschillen in mestkwaliteit duidelijk gekoppeld aan het winterrantsoen van de koeien.
Daarop verderwerkend organiseerden we in het project van natuur-inclusieve landbouw in Gelderland "fiche 5.1 Kennis in en door de praktijk" een mestwedstrijd op kleine schaal in een groep van 15 melkveehouders. Wij willen deze wedstrijd nu opschalen tot Nederland en Vlaanderen.
We gebruikten daarbij een nieuw meetsysteem voor emissie rechtstreeks uit drijfmestmonsters, dat in Duitsland werd ontwikkeld door vindingrijke boeren en ondernemers verbonden aan de Interessengemeinschaft Gesunde Gülle.
De eerste keer hebben we drijfmestmonsters gemeten begin maart 2022. Tijdens de zomer van 2022 kondigden we een wedstrijd aan voor de beste mest eind februari 2023. De deelnemers hadden dus een hele winter tijd om goede drijfmest te produceren tegen eind februari 2023. Ook hier weer bleken grote verschillen in mestkwaliteit. We hebben in april 2023 een prijsuitreiking georganiseerd, waarbij we 3 giertonnen toegekend hebben: een groene gierton voor de beste mest uberhaupt, een zilveren gierton voor de snelste daling in emissie ten opzichte van de vorige meting en de 2 gouden giertonnen voor de laagste emissie per liter geproduceerde melk (2 bedrijven hadden hetzelfde resultaat).
grootschalig onderzoek naar drijfmestkwaliteit en stikstofbenutting op grasland (2019)
In samenwerking met de Vereniging voor Behoud van Boer en Milieu (VBBM) en de bovenvermelde bedrijven onderzochten Ing. Peter Vanhoof en Ir. Anton Nigten in 2019 twee belangrijke thema's.
-
Hoe het winterrantsoen en toevoegingen in de mestput de mestkwaliteit op het eind van de winterperiode bepaalden.
-
Welke factoren een invloed hebben op de stikstofbenutting door de eerste snede. Daarbij kwamen bizarre verschillen aan het licht door de dosering en manier van aanwenden.
Met monsters en gegevens van 135 melkveebedrijven was dit project het grootste drijfmestonderzoek ooit. Het leverde duidelijke resultaten op. Een uitgebalanceerd voer met niet te veel eiwit en voldoende structuur is de belangrijkste stap naar een gezonde koe en goede mestkwaliteit. Additieven in de mestkelder hebben verschillende effecten. Bovengronds uitgereden mest in beperkte dosering leidt tot een hogere stikstofefficiëntie en een beter bodemleven.
Het eindrapport van dit onderzoek.
Video over grootste drijfmestonderzoek ooit (2019).
wij, boeren, zijn niet het probleem, maar een groot deel van de oplossing!
Ook in Duitsland worden de normen voor stikstof en de wijze van drijfmest toepassen aangescherpt. Als reactie daarop ontstond in Beieren de werkgroep voor gezonde drijfmest (Interessengemeinschaft Gesunde Gülle), een boerenorganisatie, waar ondertussen meer dan 1000 boeren bij zijn aangesloten. Melkveehouders, die vooral gras, hooi, geplet graan en voldoende mineralen aan de koeien voeren merkten dat ze meestal aanzienlijk betere drijfmest hadden als hun collega's die een ander type rantsoen geven. Ze doen dus eigenlijk een beetje hetzelfde als de Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu of het Netwerk Grondig in Nederland.
Om de mestkwaliteit te kunnen meten, heeft een kleine kerngroep met Jens Keim, Ingrid Bauer en Anna Maria Bissinger een innovatieve meetmethode ontwikkeld om de emissie rechtstreeks uit een drijfmestmonster te kunnen meten. Peter Vanhoof van Organic Forest Polska heeft de apparatuur voor deze meetmethode naar Nederland gehaald en is daar sinds eind 2021 intensief mee bezig. Deze meetmethode is beter als het Solvita systeem, wat we gebruikt hebben in het onderzoek in 2019, omdat het een grotere range van emissies kan meten. Sindsdien worden veel ideeen en inzichten uitgewisseld met de werkgroep gezonde drijfmest, waardoor we samen vooruitkomen. In Nederland is nu ook de wetenschappelijke wereld geinteresseerd in het ammoniak emissie potentieel. Deze metingen wordne meegenomen in een 2 projecten in Nederland met Louis Bolkinstituut, WUR, Dirksen Management Support en TNO. In Vlaanderen gaan deze metingen gebeuren in het Voederpas project.
Volgens ons kunnen emissies het best aangepakt worden door aanpassingen in de manier waarop dieren gevoerd worden. Ondertussen is dit thema nog veel actueler als in 2019 door het stikstofprobleem. In een project met 15 boeren in Gelderland, die op een meer natuurinclusieve manier willen gaan werken, hebben we daarom een eerste versie van mestwedstrijd georganiseerd bij het begin van de winterperiode 2022-23. Het doel was om de deelnemers positief te motiveren om tijdens de winter gericht aan de gang te gaan met het rantsoen en verder geen onhandige dingen in de mestput te laten komen. In februari 2023 werden mestmonsters genomen om het resultaat van die inspanningen te beoordelen.
We hebben naast een gangbare analyse, ook een ammoniak emissie potentieel (AEP) gemeten met een innovatief systeem uit Duitsland.
Aangemoedigd door de leuke resultaten van deze eerste bescheiden mestwedstrijd, hebben we besloten dit initiatief uit te breiden naar heel Nederland en Vlaanderen en niet alleen voor runderdrijfmest, maar ook voor varkensdrijfmest.
De winnaars uit Gelderland, editie: 2023
de beste mest van Nederland en Vlaanderen
editie: 2024
top mest en top bemest!
Tijdens de prijsuitreiking waren meerdere adviseurs van de Stichting CO2L Farming aanwezig, die dit wel een leuk initiatief vonden. Zo ontstond het idee om deze wedstrijd op te schalen naar Nederland en Vlaanderen, onder de naam top mest en top bemest.
De tijd is er meer dan rijp voor, gezien de actuele landbouwpolitiek en de discussie over het al dan niet uitkopen van veehouderijen. Er zijn ondertussen al veel boeren, organisaties en ook sommige wetenschappers overtuigd dat het anders en beter kan, zonder uitkopen van zogenaamde piekbelasters, zonder grote investeringen in technologische oplossingen. We dachten binnen CO2L farming dat een opgeschaalde mestwedstrijd de aandacht van velen gaat richten op de boeren die het wat mestkwaliteit betreft erg goed doen, erg beperkte emissies hebben uit stallen en na toepassen op het land, die met weinig mest toch veel goed gras kunnen laten groeien. Nu de derogatie stopt, wordt mestkwaliteit nog veel belangrijker als voorheen. Het beste wetenschappelijk bewijs of iets kan, is als een boer dit op zijn bedrijf jaar na jaar kan laten zien in de praktijk. Het is bij deze ervaringsdeskundigen dat we de oplossing voor de stikstofcrisis gaan vinden. Het wordt ook de hoogste tijd dat de overheid dit gaat erkennen.
We doen in eerste instantie een een wedstrijd voor top mest, om te zien wie de beste mest kan produceren. Verder willen we in de wedstrijd top bemest graag zien wie met het minste stikstof en een goed beheer, het meeste goed gras kan oogsten. De uitdaging is dus: hoeveel ton super goed gras kan je laten groeien met 170 kg N uit goede drijfmest en weinig of geen kunstmest?